Велізарны адрэзак часу аддзяляе нас ад той фатальнай раніцы 22 чэрвеня 1941 года, калі Гітлер абрынуў на Савецкі Саюз нечалавечы ўдар велізарнай сілы. Страшная вестка аб пачатку вайны з фашысцкай Германіяй скаланула ўсю Савецкую краіну. Дайшла гэтая вестка і да Крупак. І ўжо не мірнымі клопатамі аб завяршэнні касьбы давялося займацца мясцовым уладам (у гэты дзень было намечана пасяджэнне партыйна-гаспадарчага актыву), а вырашаць праблемы ваенныя. Тады яшчэ не думалі, што вайна хутка дакоціцца і да Крупскага раёна. 27.06.1941 нямецкія дыверсанты, выкінутыя на парашутах у раёне чыгункі, праніклі ў райцэнтр. Завязаўся бой. Падчас перастрэлкі адзін з дыверсантаў быў паранены. На наступны дзень яго расстралялі на цэнтральнай плошчы раёна. Эвакуацыю прамысловых прадпрыемстваў, сельгастэхнікі і жывёл амаль не правялі, таму што 27 чэрвеня фронт наблізіўся да межаў раёна. Частку тэхнікі разабралі на часткі і закапалі, жывёл раздалі па дварах калгаснікаў. Насельніцтва, ды і частка раённага начальства не ведалі, што рабіць у складанай сітуацыі. Частка пачала спешна эвакуіравацца. 18 ліпеня 1941 года фашысты стварылі Крупскую раённую ўправу, каб займацца гаспадарчай дзейнасцю. Увесь раён быў падзелены на 14 валасцей, на чале з бургамістрам, у вёсках камандавалі старасты. Зусім не гаспадарыць на нашай зямлі фашысты збіраліся. Фактычна ўлада належала не управе, а нямецкаму вайсковаму камандаванню.У Крупках знаходзілася гестапа, якое знаходзілася на вул. Пушкіна, пры ім была турма. Другая турма знаходзілася каля камендатуры, якая была на месцы сучаснага Дома культуры. У Крупках, Халапенічах размяшчаліся часткі гестапа, абсталёўваліся турмы, у двух кіламетрах ад Крупак знаходзіўся канцлагер, дзе быў усталяваны вагон-душагубка. За гады вайны ў ім было знішчана больш за двух тысяч чалавек. У Крупках таксама працавала школа па падрыхтоўцы агентаў гестапа. За злоўленага партызана было абяцана ўзнагароджанне – 13 пудоў солі, за выяўленне асоб, звязаных з партызанамі, – 5 пудоў солі. Узброенай апорай акупацыйнага рэжыму сталі гарнізоны і паліцэйскі апарат, а таксама войскі СС. Гарнізоны размяшчаліся ў першую чаргу каля стратэгічных дарог і магістраляў. Звычайна ў гарнізоне налічвалася каля ста чалавек, але былі і буйныя гарнізоны. Напрыклад, у Крупках – 400, у Бабры – 120 чалавек. У першыя месяцы акупацыі было праведзена масавае знішчэнне яўрэйскага насельніцтва. 18 верасня 1941 года каля вёскі Лебедзева было знішчана 1975 жыхароў Крупак, у Бабры — 961 жыхары Бабра, пад Халопенiчамi – 2 700 жыхароў пасёлка Халопенічы і. в. Шамкi. У гэты ж час было прынята распараджэнне, якое прадугледжвала мабілізацыю працаздольнага насельніцтва для выкарыстання іх на працы ў тыле ці ў Германіі. У гады акупацыі з Крупскага раёна вывезена ў Германію шмат моладзі. З 1942 года пачаўся шырокi партызанскі рух, ствараліся партызанскія зоны, а з 1943 года савецкі фронт падышоў да межаў Беларусі. Жыхарам забаранялася падыходзіць бліжэй за 100 метраў да жалезнай дарогi, уваходзіць у будынак чыгуначнага вакзала, хадзіць з вёскі ў вёску, была усталявана каменданцкая гадзіна з 18 гадзін 30 хвілін да 5 гадзін раніцы. За яго парушэнне расстрэльвалі. Ствараліся партызанскія атрады. Арганізатарамі іх сталі акружэнцы і мясцовыя жыхары. Адным з першых такіх атрадаў стала група акружэнцаў, узначаленая С. Г. Жунiным. Да іх далучыліся мясцовыя жыхары і група чырвонаармейцаў. Так быў створаны атрад «Сяргея». Некалькі пазней узніклі і пачалі дзейнічаць групы Кулікова, Мажэйкі, Гурскага. Яны сталі ядром 8-й Круглянскай партызанскай брыгады. На тэрыторыі Талачынскага раёна ў ліпені 1941 года пачаў дзейнічаць арганізаваны з ліку камандзіраў і чырвонаармейцаў партызанскі атрад В. С. Лявонава. Ён паклаў пачатак Сенненскай брыгадзе. У красавіку 1942 года група жыхароў вёскі Выдрыца стварыла атрад імя Варашылава. Яго камандзірам абралі Ф. В. Юданова. Партызанскія атрады ствараліся таксама на базе груп з ліку работнікаў НКУС, якія накіроўваліся ў варожы тыл для дыверсійнай работы. Група А. Я. Васілеўскага, уступіўшы ў бітву з фашыстамі, была расстраляная. На тэрыторыю раёна была закінута на парашутах дыверсійная група Е. Ф. Колесавай. Яна складалася з 12 дзяўчат. За кароткі час з мая па верасень 1942 года група ўзарвала чыгуначны мост, 4 варожых эшалона, 7 эшалонаў разам з іншымі дыверсійнымі групамі, 3 аўтамашыны, удзельнічала ў разгроме шасці гарнізонаў. 11 верасня 1942 года падчас разгрому Выдрыцкого гарнізона Алена Колесава загінула. Пасмяротна ёй прысвоена званне Героя Савецкага Саюза. Сёння імя гэтай мужнай дзяўчыны носіць піянерская дружына ДУА «Крупская раённая гімназія». Да партызанаў сталі ставіцца як да рэгулярных войскаў, часткі Чырвонай Арміі, якая дзейнічала ў тыле ворага. Буйныя партызанскія сілы былі ў раёне вёскі Ухвала. Камандзірам 8-й брыгады стаў С. Г. Жунiн. У гады вайны атрады брыгад, якія дзейнічалі на Крупшчыне разграмілі 9 паліцэйскіх гарнізонаў, здзейснілі напад на 4 гарнізона. Галоўную ўвагу ўсіх партызанскіх атрадаў і дыверсійных груп прыцягвала магістраль Мінск – Масква. За тры гады акупацыі на кароткім ўчастку паміж населенымі пунктамі Красноўка – Прыяміна было здзейснена 159 дыверсій. Страты фашыстаў, асабліва на чыгунцы, партызаны рабілі велізарнымi. Участак паміж Оршай і Барысавам лічыўся асабліва небяспечным. Не праходзіла і дня, калі б не была здзейсненая адна або некалькі дыверсій. Рэйкавая вайна прывяла да таго, што рух на чыгунцы ноччу быў спынены. У баявых аперацыях на чыгунцы асабліва вызначыўся ураджэнец Крупскага раёна А.С. Лукашэвіч. Аб яго подзвігу расказвае С. Г. Жунiн у кнізе «Ад Дняпра да Буга». 13 лістапада 1943 года А. С. Лукашэвіч трапіў у засаду і, будучы цяжка параненым, падарваў сябе і ворагаў гранатай. А. С. Лукашэвічу пасмяротна прысвоена званне Героя Савецкага Саюза. Брыгада Лявонава за першую палову 1944 года ўзарвала 22 эшалона, 46 аўтамашын. Складаную аперацыю па знішчэнні моста праз р. Эсса правялі партызаны Багушэўскай зоны 11.03.1944 г. Мост быў умацаваны 4 дзотами, сур'ёзна ахоўваўся гарнізонам. Пераапрануўшыся ў жаночую вопратку, партызаны змаглі перахітрыць немцаў і ўзарвалі мост. Такім чынам, у гады акупацыі на тэрыторыі раёна дзейнічалі 6 тысяч партызанаў. Імі было падарвана за тры гады 134 эшалона ворага, 89 аўтамашын, 9 мастоў, разгромлены 8 гарнізонаў. Па дадзеных, якія накіроўваліся ў БЦШПР на тэрыторыі раёна было забіта або паранена каля 10 тысяч фашыстаў. На думку гісторыкаў, па сваім маштабе дзеянні беларускіх партызан не маюць аналагаў у гісторыі вайны. Партызаны не маглі б эфектыўна дзейнічаць без дапамогі і падтрымкі насельніцтва. Практычна ў кожнай вёскі былі сувязныя, якія перадавалі звесткі аб перамяшчэнні ворагаў. У Крупках, Халапенічах, Начы, Лютых, Абчуге, Тапарышчах, Хатюхова і іншых населеных пунктах існавалі падпольныя групы. Падпольшчыкам і сувязным даводзілася працаваць у вельмі цяжкіх умовах ў варожым асяроддзі. Не маючы вопыту канспірацыі, многія траплялі пад падазрэнне, падвяргаліся арыштам, гвалту. 237 ураджэнцаў раёна, сувязных і падпольшчыкаў, былі расстраляныя ў час Вялiкай Айчыннай вайны, многія адпраўленыя ў турмы, канцлагеры, адкуль вярнуліся не ўсе.
У час Вялікай Айчыннай вайны на Крупшчыне ад рук акупантаў загінула 7371 чалавек. Былі спалены поўнасцю 10 і часткова 12 вёсак. Аднак ніякія зверствы фашызму не змаглі зламаць баявы дух людзей. 2614 крупчан былі ўзнагароджаны ордэнамі і медалямі. Залатымі літарамі ўпісаны ў гісторыю раёна імёны 18 Герояў Савецкага Саюза, 11 з іх — ураджэнцы Крупшчыны: Зайцаў Н.Я., Казлоўскі М.К., Князеў В. А., М. Д. Конанаў, Люты А. С., Марцінкевіч В. Н., Мазгавой І. А., А. А. Парцянка, Свідзерскі С. А., Сурына М. А., Лукашэвіч А. С.
